Φαινόμενος άνεμος – Ο αέρας πάνω στα πανιά του σκάφους
Του Ιάσονα Θαλασσινού
Η έκτη αίσθηση κάθε καλού ιστιοπλόου είναι αυτή που έχει σε σχέση με τη διεύθυνση του φαινόμενου ανέμου και των αλλαγών του. Είναι μια «τέχνη», που μαθαίνεται σταδιακά και βελτιώνει, όταν αποκτηθεί, και το τιμόνεμα αλλά κυρίως το τριμάρισμα των πανιών.
Ο φαινόμενος άνεμος είναι αυτός, που αισθανόμαστε πάνω στο σκάφος όταν ταξιδεύουμε. Είναι αυτός, που δίνει στα πανιά μας τον «αέρα» τους για να κινηθεί το ιστιοφόρο. Ας υποθέσουμε ότι ταξιδεύουμε στα όρτσα με τον καιρό στην αριστερή μάσκα, σε μια πορεία 270º. Το ανεμόμετρο δείχνει μια
γωνία πρόσπτωσης 30º από την πλώρη μας. Τώρα, κάνουμε τακ και ταξιδεύουμε νότια, στις 180º. Το ανεμόμετρο μάς δείχνει πάλι μια γωνιά
πρόσπτωσης 30º δεξιά από την πλώρη μας, δηλαδή μια διαφορά 60º από το
προηγούμενο τακ.
Αν συγκρίνουμε την πρώτη πορεία μας με τη δεύτερη (270º – 180º), βλέπουμε ότι έχουμε μια διαφορά 90º και όχι 60º, που είναι η διαφορά μεταξύ των δύο τακ. Ο λόγος είναι ότι ο φαινόμενος άνεμος είναι αυτός που μας μπερδεύει. Είναι ο αέρας, που νιώθουμε πάνω στο σκάφος, στο πρόσωπό μας, που διαβάζουμε στο ανεμόμετρό μας, στα ανεμούρια μας. Ο πραγματικός άνεμος είναι εκείνος που αισθανόμαστε, όταν είμαστε σταματημένοι. Ο φαινόμενος άνεμος είναι μια συνάρτηση του πραγματικού ανέμου και της ταχύτητας, με την οποία ταξιδεύει το σκάφος μας.
Οποιαδήποτε αλλαγή κατεύθυνσης του σκάφους ή της διεύθυνσης και δύναμης του πραγματικού ανέμου, επηρεάζει τον φαινόμενο. Ας υποθέσουμε ότι ο πραγματικός άνεμος είναι σταθερός στους δέκα κόμβους και εμείς ταξιδεύουμε σε διάφορες πλεύσεις, όπως φαίνεται στο σχήμα 1. Η διαγώνιος, που σχηματίζεται σε κάθε παραλληλόγραμμο ταχύτητας και πραγματικού ανέμου (εδώ είναι σταθερός στους 10 κόμβους) δείχνει την ένταση και τη γωνία πρόσπτωσης του φαινόμενου. Αξίζει να παρατηρήσουμε στα παραδείγματα του σχήματός μας πώς μεταβάλλεται ο φαινόμενος άνεμος με κάθε αλλαγή στην πλεύση μας.
Η ταχύτητα του σκάφους επίσης αλλάζει με τις αλλαγές του φαινόμενου αέρα.
Με σταθερό τον πραγματικό άνεμο, μια αύξηση της ταχύτητας του σκάφους κάνει τον φαινόμενο να μετατοπίζεται πιο πλώρα, ενώ αντίθετα μια μείωση της ταχύτητας τον μετατοπίζει πιο πρύμα, όπως φαίνεται στο σχήμα 2. Αν αυξηθεί η ταχύτητα του σκάφους, ενώ ο πραγματικός παραμένει σταθερός ως προς τη δύναμη και διεύθυνση, ο φαινόμενος μετατοπίζεται πιο πλώρα και αυξάνει σε δύναμη. Αντίθετα, όταν η ταχύτητα του σκάφους ελαττώνεται,
ο φαινόμενος μετατοπίζεται πιο πρύμα και μειώνεται σε δύναμη.
Ας δούμε όμως στη συνέχεια τι συμβαίνει, όταν μεταβάλλεται ο πραγματικός άνεμος σαν συνέπεια κάποιας σπιλιάδας. Μια μείωση της ταχύτητας του πραγματικού ανέμου μετατοπίζει τον φαινόμενο πιο πλώρα. Στα παραδείγματα του σχήματος 3 διακρίνουμε τρεις διαφορετικές καταστάσεις, όπου χάριν απλοποίησης θεωρούμε ότι η ταχύτητα του σκάφους μας παραμένει σταθερή στους πέντε κόμβους. Η μείωση του πραγματικού ανέμου «μεταφέρει» τον φαινόμενο πιο πλώρα, ενώ η αύξησή του τον φέρνει πιο πρύμα.
Αν, για παράδειγμα, τρέχουμε με το αυτοκίνητό μας, ο αέρας που αισθανόμαστε, όταν ανοίξουμε το παράθυρο, είναι ο φαινόμενος, γιατί τον πραγματικό θα τον αισθανθούμε μόνον όταν σταματήσουμε. Όπως είπαμε παραπάνω, ο φαινόμενος είναι συνάρτηση του πραγματικού και της ταχύτητας. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει και πάνω σε ένα ιστιοφόρο σκάφος, όπου ο αέρας είναι και η κινητήρια δύναμη όταν κάνουμε πανιά.
Η κατανόηση του φαινόμενου αέρα είναι απαραίτητη, όπως είπαμε, για το καλό τριμάρισμα και τιμόνεμα. Αρκεί να θυμόμαστε ότι μια αλλαγή στον πραγματικό άνεμο ή στην πορεία μας, κάνει τον φαινόμενο να αλλάξει σε
δύναμη και διεύθυνση. Όταν αυτό συμβαίνει, είτε αλλάζουμε λίγο την πλεύση μας, είτε τριμάρουμε ανάλογα, για να επωφεληθούμε σε ταχύτητα.
Βρείτε μας στο YouTube
