Φροντίδα και συντήρηση πανιών
Συγγραφέας : Ιωάννης Κακίτσης
Η σωστή συντήρηση και φροντίδα των πανιών είναι απαραίτητη, ειδικά αυτήν την περίοδο, που έχουμε χρόνο να ασχοληθούμε και εμείς, οι ιστιοράπτες, και εσείς, οι ιστιοπλόοι.
Το πλύσιμο 
Δεν νομίζω ότι είναι ανάγκη να αναφέρω πως όχι μόνο τα πανιά, αλλά και τα σχοινιά, πρέπει να πλένονται με άφθονο γλυκό νερό. Οι κρύσταλλοι από το θαλασσινό αλάτι μαζί και με τα άλλα συστατικά της θάλασσας, ιώδιο κ.ά., καταστρέφουν όχι μόνο το υφασμάτινο πανί, αλλά και το καπλαμαδωτό (Laminate). Η καταστροφή μάλιστα δεν περιορίζεται εκεί, αλλά προχωράει και στην οξείδωση των μεταλλικών εξαρτημάτων του πανιού (κεφαλή μαΐστρας, μπουντούζια κ.ά.). Ακόμα, ξηραίνει τα πλαστικά εξαρτήματα, με συνέπεια να σπάνε. Αποφεύγετε το σαπούνι και γενικά τα απορρυπαντικά, μια και καταστρέφουν την κόλλα (ρητίνη) του πανιού. To «κολλάρισμα» του πανιού είναι αυτό που συγκρατεί την ύφανση και μειώνει την ελαστικότητά του, προστατεύοντας συγχρόνως και τις πολυεστερικές ίνες (Dacron). Ακόμα και οι κλωστές που χρησιμοποιεί ο ιστιοράπτης έχουν ρητίνη (είναι «κερωμένες»). Αποτέλεσμα της κακής συντήρησης του πανιού και του πλυσίματός του με σαπούνι είναι πρώτα να ξηλώνεται και κατόπιν να σχίζεται. Εάν είναι δυνατόν, τα πανιά πρέπει να ξεπλένονται πολύ περισσότερες φορές από τη μία της χειμερινής συντήρησης. Το ιδανικό είναι να ξεπλένονται κάθε φορά που επιστρέφει το σκάφος. Ακόμα και αν δεν βραχούν από θάλασσα, ο άνεμος που περνάει πάνω από αυτήν κουβαλάει αλάτι, με τις προαναφερόμενες συνέπειες.
Η αποθήκευση 
Προσοχή χρειάζεται και στην αποθήκευση των πανιών. Τα πανιά με πολλή ρητίνη ή ακόμα και τα Laminates, αφού πλυθούν και επιδιορθωθούν (αν χρειάζεται) από τον ιστιοράπτη, καλό είναι να τα τυλίγουμε ρολό και να τα τοποθετούμε μέσα στο σκάφος, στο πάτωμα ή στα κρεβάτια. Τα περισσότερα τσαλακώματα γίνονται κατά τη μεταφορά τους. Όταν τσακίζουν τα πανιά, «σπάει» το κολλάρισμα, με συνέπεια να τραυματίζονται και οι ίνες του υφάσματος. Εάν τα τυλίγουμε ρολό, στις μαΐστρες καλό είναι να μένουν μέσα οι πήχες (μπανέλες), ώστε να βαστούν τον αετό τεντωμένο. Εάν τα πανιά είναι μαλακά (Soft finish), μπορούμε να τα διπλώνουμε με τον γνωστό τρόπο (ακορντεόν), κάθε φορά σε διαφορετικές τσακίσεις, μια και, όταν τα βιράρουμε και φουσκωθούν οι τσακίσεις, «χάνονται». Πολλοί ιστιοπλόοι αφήνουν τον φλόκο τυλιγμένο στον πρότονο, με αποτέλεσμα να καταπονείται, κάθε φορά που φυσάει, και με ρίσκο να ξετυλιχτεί και να γίνει «φιτίλια» (σχίσιμο με κρόσσια).
Πέρα από το ξεχειμώνιασμα, τα πανιά πρέπει να τα προσέχουμε όλο τον χρόνο. Ακόμα και το παραμικρό ξήλωμα χρειάζεται διόρθωση, μια και είναι επόμενο να ξηλωθεί στη συνέχεια όλο.
Προστασία των πανιών
Για να προστατευτούν καλά τα πανιά σας, τσεκάρετε τα άρμενα. Συνήθως τα σχισίματα προέρχονται από πίρους, ασφάλειες και ενώσεις, π.χ. στους σταυρούς ή στα ρέλια, ιδίως εκεί που ενώνονται με τα κολονάκια ή τα «μπαλκόνια». Εάν π.χ. το πανί ακουμπάει συνέχεια κάπου, όπως οι τζένοες ακουμπούν στους σταυρούς ή στα κολονάκια, ή αν οι μαΐστρες ακουμπούν στα ξάρτια (όταν οι σταυροί είναι προς την πρύμνη), ζητήστε από τον ιστιοράπτη σας να τοποθετήσει ενισχύσεις σε αυτά τα σημεία. Επίσης το Spinnaker είναι πολύ ευπαθές, γι’ αυτό χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στον σάκκο του πανιού και στα άρμενα που μπορεί να ακουμπήσει κατά το βίρα–μάινα.Οι φλόκοι στα dinghies είναι ευπαθείς στο γραντί, εκεί που ακουμπάει το σπινακόξυλο. Στο σημείο αυτό τοποθετούμε Teflon Tape, ώστε το γραντί να προστατευτεί από τη φθορά.
Φροντίδα χρειάζονται και τα γραντιά των πανιών. Πολλοί ιστιοπλόοι έχουν την τάση να τα παρατεντώνουν, με συνέπεια το γραντί να ξεχειλώνει ή ακόμα και να κόβεται. Οι τζένοες που έχουν γραντί-οδηγό, που περνάει δηλαδή από Head foil (λούκι), πολλές φορές από το τέντωμα πετάγονται μέσα από το foil. Μη χρησιμοποιείτε βίντζι για το τέντωμα του γραντιού. Μην ξεγελιέστε από την ένταση του ανέμου. Βάλτε σημάδια στα μαντάρια και μην τα ξεπερνάτε. Φροντίδα και προσοχή χρειάζονται και οι μπανελοθήκες στις μαΐστρες, όπου τον πρώτο λόγο έχει ο ιστιοράπτης. Και εσείς όμως πρέπει να προσέχετε οι μπανέλες που τοποθετείτε να είναι καλά λιμαρισμένες και, εάν υπάρχουν, να βάλετε και πλαστικά καπάκια στις άκρες, ώστε να μην τρίβονται και τρυπάνε το εσωτερικό κάθε μπανελοθήκης.
Ιδιαίτερη μεταχείριση χρειάζεται η αφαίρεση και η αλλαγή στα νούμερα του κάθε πανιού, όπου, όσο εύκολα και να βγαίνουν τα παλιά νούμερα, η κόλλα παραμένει. Ο τρόπος για να βγάλουμε την κόλλα είναι να ανοίξουμε καλά το πανί βάζοντας ένα βαμβακερό πανί κάτω από την περιοχή που θα αφαιρεθεί η κόλλα. Τρίβουμε την περιοχή με βαμβάκι και ασετόν, αν δεν μπορούμε να βρούμε ξυλόλη, και μετά ξεπλένουμε το πανί με άφθονο γλυκό νερό.
Οι επισκευές του πανιού είναι καλύτερα να γίνονται από τον ιστιοράπτη που το κατασκεύασε, μια και αυτός ξέρει όσο κανείς άλλος τον σωστό τρόπο επισκευής του. Γενικά πρέπει να υπάρχει μια άμεση συνεργασία καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου με τον «δικό σας ιστιοράπτη».
Ο πανάς σας πρέπει να λάβει το πανί, αφού το έχετε πλύνει, και να του κάνει έναν λεπτομερή έλεγχο. Μπορείτε να του πείτε και εσείς τις παρατηρήσεις σας για το πανί, ότι για παράδειγμα ο αετός έχει ξεχειλώσει ή οι μπανελοθήκες είναι ευπαθείς ή οτιδήποτε άλλο πέσει στην αντίληψή σας, μια και εσείς είστε στην ουσία αυτός που το αρμενίζει. Ο ιστιοράπτης σας πρέπει να ξέρει να σας δώσει λύσεις.
Μην αφήνετε τα πανιά βρεγμένα μέσα στους σάκους. Τα μπαλόνια ξεχειλώνουν και τα Dacron μπαίνουν και μαλακώνουν. Στα μπαλόνια, μετά από μερικά χρόνια, τα tapes θέλουν άλλαγμα, μια και σουρώνουν, είτε επειδή είναι polyester, είτε επειδή ξεχειλώνει το μπαλόνι.
Το φθινόπωρο ή το πολύ ο χειμώνας είναι ο σωστός χρόνος για να ανανεώσετε ή να καλύψετε τις ελλείψεις στην «γκαρνταρόμπα» σας. Τότε είναι η εποχή που ο ιστιοράπτης σας έχει περισσότερο χρόνο να ασχοληθεί με εσάς και τα πανιά σας. Τότε μπορείτε να πετύχετε και καλύτερες τιμές. Πιάστε τον πανά σας αγκαζέ και πηγαίνετέ τον στο σκάφος σας. Οι παρατηρήσεις του για τα άρμενά σας θα σας φανούν πολύ χρήσιμες και θα έχετε όλο τον χρόνο μπροστά σας να τα βελτιώσετε.
Μην ξεχνάτε ότι τα πανιά είναι η μηχανή του ιστιοπλοϊκού σας σκάφους και η σωστή φροντίδα και συντήρησή τους θα σας βοηθήσει:
1) Να τα ευχαριστιέστε περισσότερο χρόνο
2) Να μην ξεχειλώσουν πρόωρα και
3) Να γλυτώσετε από παθήματα στην εποχή που θέλετε να τα ευχαριστηθείτε.
